“Tháp Mười đẹp nhất bông sen
Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”
Từ lâu, bông sen đã trở thành nguồn cảm hứng sáng tác thơ văn của nhiều nhà thơ, nhà văn nổi tiếng. Những áng văn hay này cho đến nay vẫn còn được lưu giữ và truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những bông sen này “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, giống như thẩm giá của người Việt Nam, luôn trung thực, ngay thẳng, chính trực và có sức sống mãnh liệt. Vậy nên, đây được xem là quốc hoa của đất nước ta. Bên cạnh đó, hoa sen còn có thêm nhiều ý nghĩa khác nhau mà không phải ai cũng biết.
Nguồn gốc của hoa sen
Hoa sen có tên khoa học là Nelumbo nucifera, thuộc họ Nelumbonaceae, đây là cây thực vật thủy sinh. Trong tiếng Anh, hoa sen được gọi là Lotus và trong tiếng Việt được gọi với cái tên khác là Liên hoa.
Trong các nghiên cứu khoa học, hoa sen là loại thực vật hạt trần phát triển đầu tiên trên trái đất. Loài hoa này xuất hiện đầu tiên là tại Ấn Độ, sau đó lan sang các nước như Trung Quốc và một số vùng của châu Úc, châu Á.
Hiện nay, hoa sen được trồng tại nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới như: Ấn Độ, Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc,… và một số nước châu Phi. Tại Việt Nam, hoa sen không chỉ dùng để trang trí mà còn có thể sử dụng để làm cây trồng kinh tế. Hầu hết các bộ phận của cây sen như hoa, lá, củ, hạt, ngó sen đều được dùng làm dược liệu và thực phẩm.
Hoa sen còn có cái tên khác là Liên hoa
Đặc điểm của hoa sen
Cây sen thuộc loài thực vật thủy sinh và sống ở dưới nước lâu năm. Thân sen dài khoảng 0,5 – 1,5m, củ sen được hình thành bởi phần thân rễ phình to ra và màu nâu vàng, có hình như dùi trống. Trên thân cây có gai, hình trụ thon dài, mọc từ củ sen và đâm sâu vào bùn. Thân rễ còn được gọi là ngó sen, hình ống, bên trong có nhiều lỗ khí tạo thành các rãnh. Ngó sen có màu trắng và chồi mầm mọc ở đầu ngọn.
Lá sen mọc ở cuống dài vươn lên bên trên mặt nước. Lá màu xanh và không thấm nước. Phiến lá to bản hình tròn và thường có đường kính khoảng 60 – 70cm, bề mặt lá có các gân tỏa thành những vòng tròn.
Hoa sen mọc trên cuống dài giống như lá, khi nở bung ra nhiều lớp cánh xếp chồng và đan xen với nhau. Hình dáng cánh sen giống với chiếc thuyền úp chồng vào nhau. Cấu tạo của hoa gồm cánh hoa, bao phấn, lá noãn, nhụy sen, đài sen và gương sen. Hoa có nhiều màu nhưng phổ biến nhất là màu trắng và hồng.
Hoa sen sống dưới nước
Ý nghĩa hoa sen theo màu sắc
Hiện nay, hoa sen rất đa dạng về chủng loại và màu sắc. Mỗi màu hoa ngoài mai đến một vẻ đẹp đặc trưng thì còn có những ý nghĩa khác nhau, cụ thể như:
Hoa sen hồng là biểu tượng của Đức Phật, một trong những loài hoa tối cao. Sen hồng gắn liền với ý nghĩa về vẻ đẹp bình dị, tinh thần kiên cường và ý chí mãnh liệt của con người Việt Nam.
Hoa sen hồng là biểu tượng của Đức Phật
Hoa sen trắng thường là loại hoa xuất hiện nhiều nhất trong cuộc sống đời thường của người Việt. Ý nghĩa hoa sen trắng là tượng trưng cho sự thuần khiết, thanh cao trong tinh thần và thể hiện cho sự tịnh tâm bên trong con người.
Hoa sen trắng tượng trưng cho sự thanh khiết
Hoa sen đỏ là biểu tượng của tình yêu và sự từ bi. Sen đỏ gắn liền với hình ảnh trái tim và sự nồng cháy trong tình yêu.
Hoa sen đỏ thể hiện sự nồng cháy trong tình yêu
Hoa sen xanh tượng trưng cho trí tuệ, tinh thần và kiến thức. Trong Phật giáo, hoa sen xanh gắn với ý nghĩa một phần mở. Loài hoa này còn được xem là hiện thân của sự hòa bình và thịnh vượng của một đất nước. Không chỉ vậy, màu xanh còn gợi lên sự dung hòa của con người và thiên nhiên, cây cỏ hay mây trời.
Hoa sen xanh tượng trưng cho trí tuệ
Hoa sen tím được xem như biểu tượng cho các giáo phái huyền bí. Những lời dạy của Đức Phật về sự tỉnh ngộ của con người dường như được bộc lộ qua bốn cánh hoa của sen tím. Chính vì vậy, người ta luôn có niềm tin và coi trọng cánh hoa tím như một sự thật cao quý về lời dạy của Phật.
Hoa sen tím biểu trưng cho các giáo phái huyền bí
Ý nghĩa của hoa sen trong văn hóa
Hoa sen được chọn làm Quốc hoa và biểu tượng cho sức sống mãnh liệt của dân tộc Việt Nam. Loài hoa này thể hiện cho sự tinh tế, thuần khiết và thanh cao thoát tục. Chính vì vậy, hình ảnh hoa sen xuất hiện trong các tác phẩm nghệ thuật thơ ca, hội họa, kiến trúc, điêu khắc…
Hoa sen mang vẻ đẹp thanh khiết, mỏng manh nhưng lại có sức sống vô cùng mạnh mẽ. Dù sống giữa bùn lầy, những bông sen vẫn vươn lên để tỏa hương thơm ngát. Đó là biểu tượng của sức sống bất diệt, dù trong bất kỳ điều kiện nào thì loài hoa vẫn nở hoa rực rỡ và vươn mình đón ánh nắng mặt trời. Do đó, người ta thường ví những phẩm chất ấy của hoa sen với hình ảnh người nông dân Việt Nam có sức sống bền bỉ, liêm khiết, trong sạch.
Bên cạnh đó, hoa sen còn mang nhiều ý nghĩa đặc trưng và thể hiện cho các tầng lớp nhân sinh trong xã hội. Chẳng hạn, với phần gốc rễ chìm trong bùn lầy thể hiện cho thân phận của những người lao động nghèo khổ, nhưng họ không chịu khuất phục trước số phận mà luôn vươn lên mọi khó khăn của hoàn cảnh. Còn phần lá sen lại đại diện cho tầng lớp trí thức, họ là những người có tầm nhìn và sự ảnh hưởng lớn đến xã hội. Và bông hoa sen nở rực rỡ thì đại diện cho tầng lớp tri thức cao cấp, họ có sức chi phối trong đời sống xã hội.
Hoa sen là Quốc hoa của Việt Nam
Ý nghĩa của hoa sen trong Phật giáo
Trong Phật giáo, hoa sen là biểu tượng của sự tinh khiết, thức tỉnh và trung thành, vì loài hoa này mọc lên từ bùn lầy hôi bẩn nhưng vẫn giữ được bản thân trong sạch, thanh cao. Bên cạnh đó, hoa còn biểu trưng cho giá trị đạo đức, sự thánh thiện và thuần khiết cũng như sự duy trì và phát triển Phật pháp.
Hoa sen hội tụ đầy đủ trong mình ý nghĩa triết học, nhân sinh cao quý và phẩm cách cao đẹp. Theo đó, Phật giáo lấy hoa sen làm Phật đài, biểu tượng tinh thần về 5 điều cơ bản:
– Tính vô nhiễm: Hoa sen mọc lên từ bùn lầy hôi tanh nhưng lại không hề bị vướng bẩn.
– Tính thuần khiết: Hoa sen từ khi nở đến lúc tàn cũng không hề bị loài ong bướm nào tới đậu lấy nhụy.
– Tính thanh lọc: Khi cây sen lớn lên và bắt đầu sinh sôi thì chúng sẽ làm cho dòng nước nơi đó trở nên trong mát.
– Tính thuỳ mị: Hương sen toả lên một mùi thơm thanh khiết, nhưng không quá nồng.
– Tính kiên nhẫn: Cây sen từ lúc nảy mầm trong bùn đất cho đến khi vươn lên trên mặt nước rồi xoè lá, trổ hoa là cả một quá trình sinh trưởng kiên nhẫn lớn lao.
Hoa sen xuất hiện rất nhiều trong Phật giáo như hình ảnh Phật Quan Âm ngồi trên đài sen, khi lễ Phật hai bàn tay chắp lại thành hình hoa sen chưa nở. Hay trong các công trình Phật giáo nổi tiếng như chùa Một Cột, chùa Tây Phương, tháp Cửu Phẩm liên hoa ở chùa Bút Tháp… Hoa sen đóng một vai trò quan trọng và có những ý nghĩa nhất định đối với tín ngưỡng.
Hoa sen có ý nghĩa trong Phật giáo
Ý nghĩa của hoa sen trong phong thủy
Từ xa xưa, trong phong thủy đã sử dụng hình ảnh các loài hoa để bổ trợ nguồn khí tốt cho gia chủ mà ngôi nhà. Trong đó, hoa sen có khả năng đem đến nguồn vượng khí cho gia chủ. Loài hoa này tượng trưng cho sự thanh cao, thoát tục, sống trong bùn lầy nhưng vẫn luôn giữ được sự tinh khiết.
Hoa sen mang đến vượng khí tốt cho gia chủ
Do đó, nhiều người thường trưng bày các vật phẩm trong nhà như cành sen, đĩa sen, đèn thờ hoa sen… để làm cho không gian trở nên ấm cúng, thanh tịnh và nhẹ nhàng hơn. Ngoài ra, việc treo tranh có hình hoa sen trong nhà cũng có tác dụng điều hoà khí vượng, tăng nguồn năng lượng về sức khỏe cho gia đình, cũng như giúp gia chủ gỡ bỏ mọi ưu phiền để tĩnh tâm hơn.
